Αντίδωρο

Αντίδωρο ονομάζεται μικρό κομμάτι άρτου από το αγιασμένο στην προσκομιδή πρόσφορο. Λέγεται έτσι γιατί παλαιότερα προσφερόταν «αντί του δώρου» (της Θείας Κοινωνίας) σε όσους πιστούς δεν κοινωνούσαν. Σήμερα προσφέρεται σε όλους τους πιστούς.

Στην Ορθόδοξη Εκκλησία, η Θεία Ευχαριστία τελείται με άρτο ο οποίος προσφέρεται από τους πιστούς και ο οποίος, πριν ψηθεί, σφραγίζεται με ειδική σφραγίδα που φέρει θρησκευτικές συμβολικές παραστάσεις.  Ο άρτος αυτός, το "πρόσφορο" όπως λέγεται, τεμαχίζεται από τον ιερέα κατά την Προσκομιδή (ακολουθία που γίνεται κατά τη διάρκεια του Όρθρου, και όσα μέρη προορίζονται για τους πιστούς ονομάζονται αντίδωρα.
Η ονομασία Αντίδωρο προήλθε από το γεγονός ότι αρχικά προσφερόταν "εις αγιασμόν και ευλογίαν"αντί των τιμίων Δώρων (δηλ. της θείας κοινωνίας) σε όσους δεν μπόρεσαν να συμμετάσχουν στη θεία μετάληψη, ενώ μεταγενέστερα επικράτησε η συνήθεια να διανέμεται σε όλους τους παρόντες, "ανεξαρτήτως αν ούτοι εκοινώνησαν ή μη" Θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι, από δογματική άποψη, το αντίδωρο δεν είναι δυνατόν σε καμμία περίπτωση να θεωρηθεί "ως ισάξιον προς την θείαν κοινωνίαν"
Η διανομή του αντίδωρου γίνεται μετά το τέλος της Θείας Λειτουργίας από τον ιερέα ο οποίος στέκεται μπροστά από την Ωραία Πύλη (αν ο λειτουργός είναι Επίσκοπος, βρίσκεται στον επισκοπικό θρόνο), και οι πιστοί, σύμφωνα με τον Νικόλαο Καβάσιλα (14ος αι.) ασπάζονται το δεξί χέρι του λειτουργού, επειδή αυτό ήρθε σε επαφή με το πανάγιο Σώμα του Χριστού Σωτήρος, ώστε να δεχθούν την ευλογία.